Demiryolu siyaseti 1898

Demiryolu inşaatı için mütemadiyen imtiyaz talepleri geliyor. Paşalarım bu talepleri bana getirmekten hem zevk duyuyorlar, hem de istifade ediyorlar.
Daha pek çok demiryoluna ihtiyacımız olduğu muhakkaktır. Yeni hatlar, vilâyetlere yeni yollar açmakta, bu suretle de halkın zenginliği artmaktadır. Ancak bu projeler çok ziyanlı neticeler de doğurabileceğinden gayet ihtiyatlı davranmak icap eder.
Demiryolları askerimizin çabuk hareketini temin edeceğinden büyük stratejik ehemmiyeti haizdir ve bu bakımdan çok lüzumludur. Ancak icabında memleketimizin düşmanlar tarafından istilâsını da aynı şekilde kolaylaştıracağı aşikârdır. Bundan dolayı hudut eyaletlerimizde demiryolu inşaatının aleyhindeyîm. Büyük devletler arasında demiryolu inşaatı bakımından en fazla Almanya'ya itimat edebiliriz. Çünkü onun için ehemmiyetli olan, işin sadece iktisadî ve malî cephesidir.
Memleketi demiryollarına açmanın zararlarını Orta Asya memleketlerinde müşahede edebiliriz : Rusya, demiryollarını hudutlarının dışına çıkartmasaydı bu kadar süratle inkişaf edemezdi. Nitekim Hazar Denizi'nin ötesindeki demiryollarını inşa etmekle İran'daki nüfuzunu temin etmiştir. Asya'da irtibatı temin eden en iyi yollar Ruslar tarafından inşa edilmiştir. Pek yakında Rus demiryolları İran körfezine ve Hint Okyanusu'na kadar dayanacaktır. Afganistan'ın ihtiyar Emiri, memleketine demiryolları ve telgraf inşaatını mümkün olduğu kadar sokmaya çalışmakta haklıdır.
Erzurum'da ve Karadeniz kıyılarında yapılacak demiryollarının imtiyazını Rus kapitalistlerinden başkasına vermemeği taahhüt etmeğe mecbur olmakla tehlikeli bir vaziyete düşmüş bulunuyoruz. Fakat bu inşaatın başlaması pek yakında olmayacaktır. Çünkü Ruslar tarafından yapılmasına hiç bir zaman müsaade etmek niyetinde değilim; zira bu şekilde başlayarak evvelâ şimali-şarkiyi daha sonra da bütün memleketi rahat ellerine geçirebilirler. Ruslara böyle bir vaadde bulunmak çok aleyhimizde olmuştur. Çünkü Erzurum'u bağlıyacak stratejik bir yola ihtiyacımız vardır bunu kendi başımıza yapmamız da maalesef çok zordur. Bir karara varmadan evvel diğer büyük devletlerin demiryolu politikalarını tetkik etmekte fayda vardır. Yanlış bir imtiyaz vermekle kabili tamir olmayan bir zarara girmek mümkündür. Meselâ demiryolu inşaatı için imtiyaz isteyen Belçika, İngilizlerin hesabına çalıştığından çok tehlikelidir. Avusturya da bu hususta şüpheliler arasındadır.
Hulâsa olarak düşman istilâsına meydan vermemek için Avrupa eyaletlerimizde demiryolu inşaatına müsaade etmemek icap ediyor.

Sultan Abdülhamid , Siyasi Hatıralarım , sf 101-102-103