Lüks ve Bürokrasi ( 1897 )

1319(1893) senesine ait sal name (devlet yıllığı) çıkarılmıştır. Fakat içinde aradığını bulabilmek hakiki bir çalışmaya ihtiyaç gösteriyor. Mülkî kademelerin sayısı pek fazla olduğu gibi askerî üniformaların işaretleri, şeritleri de o kadar çeşitli ki ayırmakta güçlük çekiliyor. Mamafih nazırlarımdan bazılarının en büyük merasimlerde bile pek sade olan "İstanbulin" (siyah redingot) giymeleri beni pek memnun ediyor. Bu zatlar, diğerlerinden bilgileri ve hakseverlikleriyle teferrüt ediyorlar. Memleketimizde dinimiz dahi mutlak müsavatı emrettiğinden kıyafetimizden, her günkü yiyeceğimize kadar sade olanı tercih etmemiz icap eder. Bu hususta ben iyi bir numune olmaya çalışıyorum. Paşalarımın sadeliğe gayret etmemeleri üzücüdür. Elimi bu eşek ansı yuvasına uzatmak istemiyorum ama yüksek rütbeli memurların bu kadar yüksek maaş almaları da şaşırtıcıdır. Hükümet kadrosunda 40 kadar mareşal, 60 vezir. 13 nazır, 180 bâlâ derecesinde yüksek memur, 390 ula dereceden birinci sınıf memur, 21 paşa rütbesinde yaver, 125 fahrî yaver, 31 fiilî hizmette olan yaver mevcuttur ki hu hakikaten çok fazladır . Fakat insan herkese iyilik etmeğe, herkese kendini sevdirmeğe çalışınca neticesi böyle olur. Eski devrin sadeliğine dönmek tabii çok güç.
Küçük memurun vaziyeti ise çok fanadır. Bu zavallılara, maaşlarının muntazaman verilmesini pek çok defa emrettiğim halde gene de şikâyetler devam etmektedir. Şu kemirici kanseri bir yenebilsem!
Vezir-i azam 390,555 Fr , Kaptan-ı Derya 414,000 Fr , Maliye Nazırı 120,000 Fr . Madenler Nazırı 138,000 Fr , diğer nazırlar 330,000 Fr mukabil yıllık maaş alırlardı.

Sultan Abdülhamid , Siyasi Hatıralarım , sf 60